IJzerhard (afb. Wikipedia)
IJZERHARD (officiële naam: verbena officinalis; volks-namen: o.a. hardijzer, kerkkruid, ridderblad, strooikruid en ijzerkruid) is een plant die behoort tot de verbenaceae, oftewel, IJzerhardachtigen. Het is een vaste plant die in Nederland groeit langs wegen, op muren en onder heggen, en nu dus ook in het tuineiland “maan” van de Weesperzijdetuin.
IJzerhard is een ruige, behaarde, reukloze vaste plant met een stijve, vierkante stengel, diep ingesneden of in drieën gespleten bladeren en kleine, lila tweelippige bloempjes, die 30-60 cm, zelfs tot 100 hoog kan worden. De plant is winterhard, dus overblijvend. Hij gedijt goed in een goed gedraineerde, vruchtbare, kalkhoudende grond en houdt van een zonnige standplaats.
Je kunt IJzerhard kweken uit zaad dat in het begin van het voorjaar dan gezaaid moet worden, maar je kunt de plant ook stekken of vermeerderen door te scheuren. Het oogsten van de zijtakken en de bladeren dient in juni te gebeuren vóór de bloemen helemaal open zijn. Maar ook de bloemen zijn te gebruiken en dan moet je dus nog even wachten met oogsten.
Waar kun je nu IJzerhard voor gebruiken. In vroegere tijden werd IJzerhard gebruikt als geneesmiddel tegen geelzucht, dysenterie, oogziektes en keelontsteking. Tegenwoordig wordt het vooral gebruikt als diureticum. Bovendien bevordert het ook de transpiratie bij reuma en chronische bronchitis. De meeste kruidenboeken bevelen IJzerhard aan bij migraine, omdat het de lever- en nierfuncties stimuleert. Ook zou de plant een kalmerende werking hebben en de eetlust bevorderen.
Hoe wordt IJzerhard nu ingenomen? In een theekop of een -pot worden twee theelepels hele of verbrokkelde bladeren gedaan. Dan er kokend water opgieten en drie tot vijf minuten laten trekken. Aangezien IJzerhard een enigszins bittere smaak heeft, kun je met een lepel honing de smaak wat zoeter maken.
Nog wat ‘weetjes’ over IJzerhard. Deze plant werd, net als de maretak, door de Keltische Druïden als een heilige plant beschouwd. Hij komt veel in legendes over hekserij voor. Ook werd hij wel herba veneris (venuskruid) genoemd en dat wijst erop dat de plant dus ook als liefdesdrank werd gebruikt. De Nederlandse naam IJzerhard heeft niets te maken met het idee dat de het sap van de plant kracht zou verlenen aan ijzer, maar is afkomstig van het Duitse ‘Isernkraut’ waarbij ‘is’ hard of taai betekent en dat komt dan weer overeen met de hierboven gegeven beschrijving van de plant.
Door: Wies Teepe, onze biologe.
Bronnen:
Gabriel, Ingrid (1970) Kruidengids. Herkennen/verzamelen/gebruik. 2e druk. Wageningen: L.J. Veens Uitgeversmaatschappij N.V.
‘IJzerhard’ (25-05-2013) Wikipedia. De Vrije Encyclopedie. [http://nl.wikipedia.org/wiki/IJzerhard] (01-09-2014).
Loewenfeld, Claire (1964) Kruiden uit eigen tuin. (Vert. S.D. Houtsma-Van Schaik). Utrecht/
Antwerpen: Uitgeverij het Spectrum N.V.
